Gawrony

Sołtys

Agata Sajdyk

To niewielka wieś o typie ulicówki, położona na trasie relacji Rudna-Chobienia, która od północy i południowego wschodu graniczy z terenami leśnymi, a w pozostałych miejscach okalają ją pola uprawne. To właśnie tutaj swoją siedzibę ma pracownia ceramiczna „Gliniane Gawrony”, działająca od 2013 r., która organizuje warsztaty z podstawowych technik w ceramice i historii tego rzemiosła. Sama miejscowość liczy 141 mieszkańców.

HISTORIA

W średniowiecznych Gawronach istniały dobra rybackie. Pierwszym z ich właścicieli był przedstawiciel rodziny von Niebelschütz, który jako wyznawca protestantyzmu uzyskał od cesarza Rudolfa II, gorliwego zwolennika nowej wiary, pozwolenie na budowę reformowanej kaplicy.

Po jego śmierci dobra przeszły w ręce przedstawiciela rodu von Canitz z Krzydłowic, następnie majora von Spiegel Gersdorfa, który sprzedał je von Rothenburgowi. Następnie majątek przejęła jego córka (po mężu von Roth), a później odziedziczyła córka tejże, zamężna z członkiem rodziny von Wiese.

Ród von Wiese władał Gawronami z pewnością do 1878 r., a być może dłużej. Do dóbr należał wówczas folwark Radaków (Jüderei). W 1830 r. właścicielem majątku był von Schönaich, zaś w 1876 r. baron von den Reck, który sprzedał majątek Emilowi von Kramsta. W rękach tej rodziny pozostał on do 1906 r., z tym że w 1891 r. przejęła go po mężu wdowa Paulina von Kramsta.

W 1906 r. dobra wsi Gawrony nabył Max von Bethusy-Huc, zaś około 1917 r. przeszły one w ręce Siegfrieda Brauchitscha, który władał nimi do swojej śmierci. W 1921 r. właścicielka była Helena von Frankenberg-Lüttwitz. Za jej czasów włączono do majątków wiejskich również folwark Bytków.

Ziemie w Gawronach Wielskich, Małych i Bytkowie były ściśle powiązane gospodarczo. W 1937 r. wszystkie figurują w spisach jako połączone i należące do Śląskiego Towarzystwa Ziemskiego.

Nazwa wsi zmieniała się na przestrzenia lat – od Gaffarum (1499 r.), Gaffarn (1511 r.), Gafern (1550 r.), Gaffron (1555 r.), Groß Gabern (1670 r.), Groß Gafren (1679 r.), Groß Gaffron (1687-1688 r.), Gaffron i Groß Gaffron (1787-1845 r.), aż po Gawrony po 1945 r. Interpretuje się ją dwojako – nawiązując do słowa „gawron” oraz nazwy rodzajowej od nazwiska Gawron.