Sołtys
Teodora Rydzanicz
Z położonego na wzniesieniu Chełma można dojść nad Odrę w kilkadziesiąt minut. Między miejscowością i rzeką rozpościerają się rozlewiska pełne odnóg. Przed wiekami była to osada rybacka, dzisiaj to pełna zieleni nieduża wieś, która liczy 136 mieszkańców.
HISTORIA
O północnej części miejscowości Chełm, która pierwotnie nosiła nazwę Bartsch, istnieją wzmianki już z 1140 r. Jej historia związana jest z XIV-wieczną osadą Colanone, a także folwarkiem Culm, który według historyków stanowił ważną część osady aż do XX wieku.
Przed 1746 rokiem, nieopodal wsi, przy korycie Odry znajdował się młyn (Odermühle), który został zniszczony przez powódź w tym samym roku. Około 1747 r. z kolei, we wsi Bartsch osiedlili się czescy bracia, którzy zamierzali założyć tu seminarium. Nie uzyskali jednak zezwolenia i musieli opuścić siedlisko.
W 1765 roku wieś z czterema gospodarstwami kmiecymi, zamieszkiwana była głownie przez zagrodników. W latach ok. 1765-1787 miejscowość znajdowała się w księstwie wołowskim, w powiecie ścinawsko-rodniańskim i w okręgu Rudna, a po 1818 roku wchodziła w skład rejencji wrocławskiej i powiatu ścinawskiego. W tym czasie, w wysokim brzegu Starej Odry, wydobywano glinkę do wyrabiania naczyń, która była ceniona przez garncarzy oraz uzyskiwano materiał na opał. Wieś należała w XIX wieku do parafii ewangelickiej w Orsku i do parafii katolickiej w Chobieni.
Bardziej szczegółowe informacje o dobrach wsi Bartsch pojawiają się dopiero w zapisach z 1688 r. Kolejnymi ich właścicielami byli przedstawiciele rodziny von Stössel w tym Valentina von Stössel (1688), baron von Seherr-Thoss, hrabia von Dyherr, przedstawiciele rodzin von Kalkreuth, von Busse (od 1760), i von Gellhorn (1814), baron von Schuckmanna (1830) oraz baronowa von Lüttwitz z domu von Schuckmann (1845).
W latach 1795-1824, Chełm był małą wsią, która składała się z terenów dworskich z folwarkiem oraz z niewielkiej osady położonej na południowy wschód od dóbr. Około 1822 roku przy drodze obiegającej folwark od wschodu, istniała kolonia rybacka, a na północ od wsi, przy węższym korycie starej Odry, funkcjonował młyn.
Folwark we wsi Barsch z XVII wieku był siedzibą szlachecką, a na jego terenie znajdował się niewielki murowany dwór. Budynek ten istniał do 1925 r. W końcu XVIII wieku dwór otoczony był sadem, który został zagospodarowany na sposób parkowy. Przed rokiem 1824 powstał najprawdopodobniej również ozdobny ogród dworski, powiązany z krajobrazem nadodrzańskich terenów. Ok 1822-1823 r. przy wylocie drogi, prowadzącej z folwarku, istniał browar, a na terenie pomiędzy starym i nowym korytem Odry, funkcjonował tartak. W przeszłości koło Chełma zlokalizowana była także winnica, co sugeruje nazwa stoku wzgórza położonego na południe od tej miejscowości (Weinberg), zaznaczana na mapach z roku 1824.
Przy skrzyżowaniu dróg przed Chełmem znajduje się pomnik poświęcony Polakom poległym na w czasie II wojny światowej, który ma formę obelisku i powstał z przekształcenia starszego pomnika istniejącego już w latach 1892-1925. Starszy pomnik z kolei poświęcony był najprawdopodobniej żołnierzom poległym w I wojnie światowej.
Północna część wsi, bliżej Odry, nosiła nazwy Bartschen (1140) i Bartsch. Południowo-zachodnia część miejscowości (kolonia) z kolei – Calanone (pocz. XIV w.), Colm (1440), Kullen (1688), Cullm, Kulm, Culm, Kullm (1830) i ponowie Colm (1845).
Etymologia nazwy Bartsch jest nieznana, natomiast nazwa Kulm wynika z topografii terenu i wywodzi się od słowa „hełm” – w tym kontekście „wyniesienie”, „wzgórze”. Jeszcze w roku 1826 nazwy obu części miejscowości używane były równorzędnie. Dopiero w latach 1888-1925 powstała złożona nazwa wsi Bartsch – Kulm, która odnosiła się do północnej, nadodrzańskiej części miejscowości. Po roku 1945 zrezygnowano z dwuczłonowej nazwy i wybrano jej człon odnoszący się do kolonii Kulm, który spolszczono na Chełm.
